Władysław Korybut-Woroniecki (1863-1947)

Władysław Franciszek Korybut Woroniecki (1863-1947), właściciel ziemski na Mazowszu. Urodził się w Warszawie 31 III 1863, jako syn Bolesława Zygmunta Stanisława (Glinki Stare 17 VIII 1829 – tamże 27 III 1914), właściciela dóbr ziemskich Glinki Stare w pow. Maków Maz., i jego pierwszej małżonki Jadwigi Marianny z Zielińskich h. Świnka małżonków Korybut-Woronieckich (Małopole 8 V 1844 – Glinki Stare 16 II 1869). Jego rodzeństwem byli: siostra Bronisława (Glinki Stare 14 IV 1861 – tamże 4 VI 1861) i brat przyrodni  M a r i a n  Andrzej (Glinki Stare 1865 – tamże 1942), właściciel dóbr Glinki Stare. Pochodził z tzw. „płockiej gałęzi” rodu Korybut-Woronieckich. Jej założycielem był jego dziadek Kalikst (1795-1879), potomek zubożałej gałęzi rodu z województwa podolskiego i ruskiego, który ożenił się z Zofią Gostomską h. Nałęcz (1801-1866).

IInicjał z papeterii Władysława Woronieckiego

Żona wniosła mu w posagu dobra Glinki Stare w pow. Maków Maz. Kalikst otrzymał od Deputacji Senatu Królestwa Polskiego w 1821 uznanie tytułu książęcego oraz został umieszczony na liście osób uprawnionych do używania tytułu w Królestwie Polskim z 1824 (ogłoszonej w 1840 i mającej charakter warunkowy). W 1837 wylegitymował się ze szlachectwa przed Radą Stanu Królestwa Polskiego, jako przysługującego mu przed ogłoszeniem prawa. Od 1848 bezskutecznie zabiegał o potwierdzenie tytułu książęcego w Rosji w myśl prawa o tytułach z 1840, lecz otrzymał w 1873 odmowę wobec braku wiarygodności jednej z metryk przodka. Późniejsze zabiegi o tytuł podejmowane w latach 1888-1891 przez brata przyrodniego Władysława Franciszka K.-W. zakończyły się również niepowodzeniem. Mimo to rodzina używała tytułu w aktach metrykalnych, dokumentach urzędowych i życiu towarzyskim. W okresie panowania rosyjskiego sprzyjał temu fakt, że figurowała z tytułem w Spisie szlachty Królestwa Polskiego oraz nie naraziła się władzom z tytułu działalności publicznej. Genealogia rodziny różni się w zależności od źródeł, co do przodków z 1 poł. XVIII w. (Akta Heroldii Królestwa Polskiego, Teki Wielądka i Złota Księga Szlachty Polskiej).

Władysław Franciszek K.-W., jako pierworodny syn, nie otrzymał nic z rodzinnego majątku. Stało się to za sprawą drugiej żony ojca, Józefy z Nałęczów (ok. 1837-1915), która przekonała męża o konieczności przekazania Glinek Starych jeszcze za życia ojca, młodszemu synowi Marianowi Andrzejowi K.-W. Spłatą najstarszego syna miał być posag drugiej żony ojca zahipotekowany na Glinkach Starych. Jednak z powodu licytacji tego majątku za długi przez Towarzystwo Kredytowo Ziemskie zapisana wierzytelność przepadła. Po ślubie za posag żony Władysław Franciszek K.-W. kupił na siebie od Gustawa hr. Łubieńskiego całość lub część majątku Młodzianowo w pow. Maków Maz. W lasach Pobudzino i Podkrupieniec, przynależnych do tego majątku prowadził „pustoszący wyrąb”, co było powodem interwencji Łomżyńskiego Komitetu Ochrony Lasu i wezwaniem właściciela do przedstawienia planu leśnego oraz zalesienia powierzchni w ciągu trzech lat. Dobra Młodzianowo były w 1907 r. dwukrotnie wystawione na licytację wobec braku spłaty należności raty bieżącej przy ogólnym ich zadłużeniu na sumę 50 180 rb i szacunkowej wartości 107 820 rb. W 1910 zapewne krótko po sprzedaży majątku mieszkał u brata stryjecznego Włodzimierza Korybut-Woronieckiego przy Al. Ujazdowskich 20. Następnie zakupił również na własność folwark Czernik „A” k. Łochowa w pow. mińsko-mazowieckim o pow. 550 morgów.

Legitymacja Władysława Woronieckiego z czasów okupacji niemieckiej

W 1915 r. po wkroczeniu Niemców do Warszawy należał do Straży Obywatelskiej pow. radzymińskiego. Członek Towarzystwa Ogrodniczego Warszawskiego w 1897 (wraz z małżonką) oraz Związku Ziemian w Oddziale Mińsko-Mazowieckim z udziałem 250 rb w 1917. W okresie od lipca do listopada 1917 odpowiadał w postępowaniu karnym przed Sądem Okręgowym w Warszawie w sprawie hurtowni „Express” pobierającej od kupców warszawskich zaliczki na towary spożywcze, których nie dostarczano klientom. Miał zarzut udziału w oszukańczej spółce oraz nadużywanie swego stanowiska w charakterze prezesa Rady Głównej Opiekuńczej w Strachówku poprzez kierowanie towarów do prywatnej hurtowni. Został aresztowany ale na rozprawie zwolniono go z aresztu. Sąd po przeprowadzeniu śledztwa w RGO i zrzeczeniu się przez prokuratora oskarżenia w stosunku do niego w ogóle nie wyrokował w jego sprawie. Jeden ze świadków, sędzia z Łowicza, scharakteryzował go m.in., jako człowieka nie posiadającego orientacji w interesach, łatwowiernego na pograniczu braku logiki. Po sprzedaży folwarku Czernik nabył ok. 1919 na swoje i małżonki majątek Wężowiec w pow. grójeckim. Był to folwark stanowiący niegdyś część dóbr Mogielnica należących do heraldyka Adama Bonieckiego, który po jego bezpotomnej śmierci odziedziczył bratanek Michał Boniecki. Majątek ten po I wojnie światowej był „kompletnie zdewastowany bez inwentarzy” oraz zadłużony na rzecz Towarzystwa Kredytowo-Ziemskiego. Wskutek niekorzystnej umowy zawartej z poprzednim właścicielem był zmuszony już na samym początku rozparcelować jego część. Choć, jak wynika z przeprowadzonego postępowania spadkowego po Michale Bonieckim z okresu niemieckiej okupacji część jego długu była nadal zahipotekowana na sprzedanym majątku. Wężowiec liczył w chwili objęcia przez Woronieckiego 587, 291 mórg (ok. 20 włók). Jednak w dalszym ciągu wskutek stopniowej parcelacji skurczył się do 180 mórg. Jego szacunkowa wartość wynosiła 200 tys. zł. Część rozparcelowanej ziemi nie została formalnie zalegalizowana wobec nowych nabywców, którzy również nie dopełnili rozliczeń z właścicielami względnie byli „fikcyjnymi parcelantami”. W latach 1930-1932 w obliczu kryzysu gospodarczego oraz kłopotów rodzinnych z dziećmi wraz z żoną sporządzili testamenty, w którym zapisali Wężowiec swoim trzem córkom. Jedyny syn został w nim wydziedziczony. Wężowiec z powodu długów i kaucji powyżej 50 tys. zł oraz niespłacanych rat pożyczek, był kilkakrotnie przedmiotem licytacji w roku 1930 i w latach 1937-1939. Zadłużenie obejmowało zobowiązania na rzecz Banku dla Handlu i Przemysłu w Warszawie i Syndykatu Rolniczego Warszawskiego oraz osób prywatnych (m.in. mieszczan Mogielnicy oraz notariusza warszawskiego Antoniego Massalskiego).

Dwór w Wężowcu (1939)

W majątku znajdowały się: dwór murowany kryty blachą o sześciu pokojach na parterze i trzech na facjatach, oficyna drewniana z przybudówką, dwa domy służbowe (ośmiorak i dziesięciorak) oraz zabudowania gospodarcze. W ogrodzie rosło 700 drzew owocowych. Wojnę spędził wraz z rodziną w majątku, mimo przejęcia go w 1940, wg relacji Zofii z Gostomskich K.-W. z 1950, na Liegenschaft przez okupacyjne władze niemieckie. Po wysiedleniu z majątku w 1945 zamieszkał wraz z żoną i dwiema córkami w domu Orzechowskich w Mogielnicy przy ul. Wolskiej 17. Nastąpiła widoczna dla otoczenia zmiana jego nastroju, cechująca się apatią, być może były to stany depresyjne. Zmarł w Mogielnicy 10 II 1947 i został pochowany na miejscowym cmentarzu parafialnym, w grobie do którego pięć lat później dochowano jego żonę (oboje zostali ekshumowani w 1960).

Zofia z Gostomskich Korybut-Woroniecka

Poślubił w kościele św. Aleksandra w Warszawie w 16 VII 1896 Zofię Hermenegildę NałęczGostomską (Brzostowiec 13 IV 1876 – Mogielnica 30 I 1952), córkę Adolfa (1848-1909), właściciela dóbr Brzustowiec, i Jadwigi z Kamockich h. Jelita (ok. 1845-1876), małżonków Gostomskich. Z małżeństwa tego pochodziły dzieci: 1)  M a r i a  Jadwiga (Młodzianowo 27 IV 1897 – Wężowiec 22 II 1942), cierpiąca na zaburzenie zachowania charakteryzujące się kleptomanią, pochowana na cmentarzu parafialnym w Michałowicach nad Pilicą w grobie Gostomskich; 2) Władysław Bolesław (Młodzianowo 2 VIII 1898 – Warszawa-Wola 15 V 1980), urzędnik. Zatrudniony przed wojną w magistracie warszawskim został z niego zwolniony w 1928 z powodu malwersacji na kwotę 700 zł. Sprawa została zatuszowana dzięki ojcu. Odtąd zamieszkał w majątku rodziców pozostając na ich utrzymaniu, z którymi prowadził otwartą wojnę, doprowadzając do licznych procesów. Wydziedziczony w testamencie ojca już w 1930 z powodu brutalnego postępowania z rodzicami, narażania ich na koszty i przyczynienie się do upadku majątku. Również pominięty w testamencie matki z 1932. Uwzględniony jedynie w testamencie z 1950 w równym stosunku wraz z dwiema siostrami do pozostałej hipotecznej części ogólnej majątku przejętego przez państwo na cele reformy rolnej. W czasie wojny zajmował się handlem walutą i złotem oraz miał pracować w RGO. Po wojnie używał prawnie nazwiska „Woroniecki”. Aresztowany w 1945 pod zarzutem wydania w ręce niemieckie Jerzego Szturm de Hirszfelda, który trafił ostatecznie do obozu koncentracyjnego. Zwolniony po zeznaniach na jego korzyść narzeczonej Reginy Paplińskiej. Miał potem pracować w PCK we Wrocławiu, skąd przyjechał do Milanówka. Poślubił po raz pierwszy w Milanówku 27 XI 1946 Reginę Irenę Paplińską vel Renatę Annę Koniecpolską (zmiana imion i nazwiska decyzją woj. lubelskiego z dn. 30 V 1946), ur. w Iganiach 28 VIII 1920, zm. w Huszlewie 4 I 1997, córkę Franciszka, podoficera zawodowego WP, a następnie kolejarza, a po wojnie pierwszego komendanta posterunku MO w Siedlcach, i Marianny z Łęcickich, małżonków Paplińskich. W czasie wojny była do 1943 w konspiracji NSZ na terenie Siedlec. Potem miała mieszkać w Warszawie w dzielnicy niemieckiej (brak wiarygodnych informacji na temat jej dalszego rzekomego udziału w konspiracji). Z wykształcenia była mgr filozofii (1951) w zakresie historii sztuki po studiach na UW, rozpoczętych w 1938, które wznowiła w 1945. Po rozwodzie z Woronieckim i wyjeździe z Milanówka do Warszawy poślubiła w 1952 Zdzisława Trojanowskiego (1922-1998), dr inż. – architekta. Po kolejnym rozwodzie, wyszła za mąż w 1965 za Andrzeja Mirskiego (1931 – ?), technika. Używała różnych form nazwiska. W 1983 kupiła od Skarbu Państwa dwór po wywłaszczonej podlaskiej gałęzi rodu Korybut-Woronieckich w Huszlewie, co zapoczątkowało konflikt z mieszkańcami wsi. Władysław Bolesław K.-W. po raz drugi poślubił w Warszawie 9 VII 1974 Krystynę Gronczewską (Warszawa 15 XI 1910 – tamże 1 IX 1982), lekarza stomatolog, córkę Mieczysława i Izabeli z Kowalewskich małżonków Gronczewskich, z którą również rozwiódł się w Warszawie 16 VIII 1979 (SR m.st. Warszawy, sygn R XI C 1399/78). Była żona pochowała go w grobowcu na Cmentarzu Powązkowskim fundując tablicę z fałszywą informacją o nim, jako „kawalerze Orderu Virtuti Militari” [sic!]; 3) Henryk (Młodzianowo 2 III 1900 – Laszków koło Ciechanowca 2 I 1926). Ochotnik w wojnie 1920 r. Zginął śmiercią samobójczą z powodu niespełnionej miłości do Jadwigi Bukraba. Został pochowany tymczasowo na cmentarzu parafialnym w Nurze. Pierwotnie planowano przeniesienie zwłok do grobów rodzinnych w Glinkach, co nie doszło do skutku (rodzina doszła do przekonania, że będzie mu tam obco). Tablica pamiątkowa ufundowana przez Renatę vel Reginę z Paplińskich w kaplicy grobowej w Warszawie. Był żonaty z Marią Emilią Różycką (Bądkowo Jeziorne 15 VI 1895 – ?), córką Stefana, właściciela dóbr Bądkowo Jeziorne (204 ha – 1930) i Winnica (202 ha – 1930), pow. Płock, i Teodozji z Kamińskich małżonków Różyckich. W 1936 mieszkała nadal w majątku, kiedy przyjęto ją w poczet członków Polskiego Towarzystwa Heraldycznego; 4) A l i c j a  Eugenia (Młodzianowo 29 XII 1904 – 22 XI 1971). Według testamentu matki z 1950 była „osobą chorą, więc dla mnie obojętną”; 5) Zofia Zytta  (Z y t a)  (Młodzianowo 27 IV 1908 – Milanówek Brzózki 6 VIII 1983. Uczęszczała do szkół prowadzonych przez Zgromadzenie Sióstr Sacré Coeur  w Zbylitowskiej Górze oraz w Liegé (koszty utrzymania ponosiła siostra matki). Posługiwała się w korespondencji z rodzicami językiem francuskim i grała na fortepianie.

Ślubna fotografia Zyty

Wbrew woli rodziców poślubiła w kośc. św. Józefa Oblubieńca  w Warszawie 11 XI 1930 r. Jana Karola Töpfera (Lwów ok. 1891 – ?), nadleśniczego w lasach dóbr wysockich hr. Zamoyskich w pow. jarosławskim, mieszkającego w Korzenicy, syna Karola i Joanny z Łuczkiewiczów małżonków Töpferów. Zamieszkała z nim w Korzenicy, gdzie odbierała dużą ilość listów od matki mających charakter dobrych rad dla młodej mężatki. Ostatecznie małżeństwo to uległo separacji po trzech miesiącach, zaś rozwód nastąpił dopiero przed Sądem Wojewódzkim w Warszawie 21 II 1955 (sygn. akt 1736/53). Po separacji z mężem powróciła do majątku rodzinnego. Poznała w lipcu 1931 kupca branży gumowej, łodzianina Jana Brunona Boya, posiadającego firmę w Warszawie przy ul. Senatorskiej, z którym weszła w nieformalny związek. Zamieszkała u niego i oboje planowali ślub. Narzeczony zdradzał ją nagminnie z innymi kobietami, i spędzał czas głównie w lokalach warszawskich. Zastrzeliła go w mieszkaniu przy ul. Senatorskiej po porannej scysji w dn. 20 XI 1931, kiedy oświadczył jej, że zrywa z nią ostatecznie. Została aresztowana i osadzona na oddziale kobiecym więzienia przy ul. Dzielnej na Pawiaku. W więzieniu prowadziła pamiętnik opisujący swoje pożycie z Boyem i zabójstwo. Zapiski te włączono do akt sprawy, a później jej oddano. Została skazana w pierwszej instancji przez Sąd Okręgowy w Warszawie dn. 7 VI 1932 na 3 lata twierdzy „za zabójstwo w stanie silnego wzburzenia psychicznego wywołanego ciężką zniewagą”. W wyniku rewizji procesu Sąd Apelacyjny w Warszawie utrzymał wyrok trzech lat więzienia zmieniając kwalifikację czynu na „zabójstwo w afekcie”. Po zwolnieniu z więzienia powróciła do Wężowca, gdzie spędziła wojnę. Miała przebywać w czasie wojny w więzieniu, jednak brak na ten temat bliższych szczegółów. W 1945 już po wkroczeniu Armii Czerwonej przebywała krótko w Żyrardowie i Łodzi, a następnie opiekowała się wraz z siostrą rodzicami. Wyróżniona w testamencie matki, jako „najlepsza córka”, która pracowała dla rodziców, kiedy byli starzy i doglądała ojca w chorobie. Po śmierci matki za jej biżuterię nabyła wraz z siostrą dom we wsi Szczęsna pod Grójcem, gdzie mieszkała do 19 VIII 1973, a następnie w Piastowie i w Brzózkach koło Milanówka przy ul. Łąkowej 10. Utrzymywał się okresowo ze sprzedaży psów rasowych oraz handlu towarami pochodzącymi z paczek zagranicznych. Prowadziła spór sądowy z bratem Władysławem o spadek po rodzicach, m.in. w postaci obrazów znajdujących się w depozycie muzealnym w Warce, który wygrała przed Sądem w Grodzisku Maz. w 1972. Później po jego śmierci procesowała się z jego spadkobiercą i również wygrała go już przed swoim zgonem (SR Grójec, NS 581/81). W sprawę tę była także zaangażowana jej była szwagierka Renata vel Regina z Paplińskich. Spadek po Zycie przejął Skarb Państwa. Wszyscy członkowie tej rodziny poza Henrykiem i Marią, spoczywają w grobowcu Kamockich – Gostomskich w formie kaplicy na Cmentarzu Powązkowskim w kwaterze 14, rząd 6, miejsce 25-26. Kaplica jest zamknięta i inskrypcje ufundowane przez Reginę vel Renatę z Paplińskich nie są na co dzień widoczne.

• AGAD, II Rada Stanu Król. Pol. nr 143, s. 28-29, 31; Archiwum UW, nr indeksu 1258 (teczka Renaty Woronieckiej); ASC par. Michałowice, księga urodzeń, nr 17: 1874; asc par. św. Aleksandra w Warszawie, księga urodzeń, nr 69: 1918; księga ślubów, nr 229: 1896; asc par. św. Antoniego w Warszawie, nr 287: 1930; asc par. św. Krzyża w Warszawie, księga urodzeń, nr 1212: 1863; asc par. Bądkowo Kościelne, księga urodzeń, nr 78: 1895; asc par.  Węgrzynowie, księga urodzeń, nr 61: 1897; nr 79: 1898; nr 43: 1903; Archiwum rodziny Korybut-Woronieckich (w zbiorach autora), m.in.: Zofia z Gostomskich Korybut Woroniecka, Moja ostatnia wola, Wężowiec 2 II 1932; Z. z G. K.-W., Moja ostatnia wola, Mogielnica 25 III 1950 (rękopis zgodny z treścią aktu złożonego w Państwowym Biurze Notarialnym w Grójcu, otwartego 16 II 1972); Z. z G. K.-W., Dodatek do testamentu mego, Mogielnica 19 III 1950; Z. z G. K.-W., Wiadomość o parcelacji Wężowca, Mogielnica 25 III 1950; Władysław Franciszek ks. Korybut-Woroniecki, Moja ostatnia wola, Wężowiec 16 VII 1930; Władysław Bolesław Korybut-Woroniecki, List do Michała Woronieckiego z Gdańska, Warszawa 27 III 1979); IPN BU 0180/84, t. 1, k. 152; t. 2, k. 143 (Regina Paplińska); IPN BU 0363/463 (Regina Paplińska); IPN, GK 366/850 (akta w sprawie Władysława Woronieckiego); OZWDRS, nr 7, s. 240-241; RGIA, F. 1343, op. 46, d. 441-442; USC w Milanówku, akt ślubu, nr 31: 1946; tamże, akt zgonu, nr 211: 1983; USC w Mogielnicy, akty zgonu, nr 7: 1947; nr 7: 1952; Informacja z CBA (5 VII 1996); • Doria Dernałowicz Stanisław, Listy … do Alicji Lutostańskiej z lat 1990-1992, w: „Radzyński Rocznik Humanistyczny”, t. 17: 2019, s. 344; Chorowiec Oleg, Herbarz szlachty wołyńskiej, t. 1, Radom 2013, s. 540-542 (liczne błędy, fałszerstwa i przeinaczenia; krytyczna rec. artykułu o Korybut-Woronieckich gałęzi płockiej, nieprawidłowo mazowieckiej – Adam Pszczółkowski, w: RLTG 5, s. 312); Miesięcznik Heraldyczny XV: 1936, s. 48; SAOZKP 1905, s. 203; • Charczuk Wiesław, Formacje zbrojne obozu narodowego na południowym Podlasiu w latach 1939-1947, Siedlce 2003, s. 114 (Paplińska); Janicki Kamil, Zyta Woroniecka – księżniczka z rewolwerem, w: Upadłe damy II Rzeczypospolitej. Prawdziwe historie, s. 21-92, Kraków 2013 (liczne błędy biograficzne i fantazje, zwłaszcza na temat powojennego życia Zyty); Koper Sławomir, Strzały na Senatorskiej, w: Zbrodnie z namiętności, Warszawa 2019, s. 137-164 (podobne błędy biograficzne); „Szkice Podlaskie”, z. 16: 2008, s. 142 (Paplińska); Woroniecki Michał, Zarys monografii rodu Xiążąt Korybutowiczów ze Zbaraża Woronieckich, Gdańsk 2019 (kopia w Archiwum Autora); • Almanach „Woreyd” 1926, 1928 i 1929/30; „Dziennik Lubelski”, nr 55: 1993, s. 8-9 (Czy będzie w Huszlewie „Hercegowina”?); Dziennik Urzędowy dla Generalnego Gubernatorstwa, nr 62: 30 VII 1943, s. 1596; Gazeta Polska (Codzienna), nr 217: 11 VIII 1906, s. 4; nr 246: 10 IX 1906, s. 4; „Iskra”, nr 157: 13 VII 1917, s. 3 (Ciekawy proces); „Kurjer Polski”, nr 308: 10 XI 1917, s. 3-4 („Książę, ex-medyk i ex-muzyk pod sądem. Sprawa hurtowni „Express”); „Kurier Warszawski”, nr 176: 28 VI 1899, s. 4; nr 174: 26 VI 1900, s. 5; „Kurier Warszawski”, nr 15: 15 I 1926, s. 9 (nekrolog Henryka); „Kurier Warszawski”, nr 315: 16 XI 1937 (licytacje); „Kurier Warszawski”, nr 314: 15 XI 1938, s. 21 (licytacje); „Nowy Czas”, nr 350: 19 XII 1933, s. 3 („Książę Woroniecki poluje z głodu na kury, bije rodziców, podgląda co jedzą i wymyśla im od „chamów”); „Nowy Kurier Warszawski”, nr 240: 11 X 1940, s. 4; Obwieszczenia Publiczne, nr 40: 20 V 1939, s. 14 (licytacje); „Ogrodnik Polski”, nr 10: 15 V 1897, s. 232; „Tajny Detektyw”, nr 46: 29 XI 1931; tenże, nr 49: 20 XII 1931 (listy Władysława i Zofii K.-W. do redakcji w sprawie córki Zyty); „Warszawski Dziennik Wojewódzki dla Obszaru Województwa Warszawskiego”, nr 2: 28 II 1930, s. 114-115; nr 2: 28 II 1931, s. 120; Ziemianin. Organ Związku Ziemian, z. 1: maj 1917, s. 35; „Życie Warszawy”, nr 285: 28-29 XI 1971, s. 9 (nekrolog Alicji); „Życie Warszawy”, nr 188: 10 VIII 1983, s. 12 (nekrolog Zyty); „Życie Warszawy”, nr 39: 15-16 II 1997, s. 13 (nekrolog Renaty Paplińskiej).